| 17 december 2015

Hart- en vaatziekten zijn niet alleen mannenziekten. Sterker nog: er overlijden in ons land zelfs meer vrouwen dan mannen aan. Een op de drie vrouwen overlijdt aan een hart- of vaatziekte. Dat zijn dagelijks 57 vrouwen die sterven. Een te hoog cholesterol speelt hier een belangrijke rol in.

Het is een hardnekkig misverstand dat vrouwen minder risico lopen op hart- en vaatziekten dan mannen. Van elke honderd vrouwen sterven er dertig aan de gevolgen van een hart- of vaatziekte. Bij mannen strandt dat aantal op 29.

Vaak op latere leeftijd

Er zijn veel verschillen tussen mannen en vrouwen als het aankomt op hart- en vaataandoeningen. Zo krijgen vrouwen er vaak op latere leeftijd last van, ontwikkelt slagaderverkalking bij vrouwen zich anders en is het risico bij vrouwen met diabetes aanzienlijk hoger dan dat van mannen met diabetes. Risicofactoren als een verhoogd cholesterol en verhoogde bloeddruk gaan bij vrouwen zwaarder wegen na de overgang.

Dichtslibben van slagaders

De meeste hart- en vaatziekten ontstaan door het dichtslibben van slagaders. We noemen dat slagaderverkalking, in medische termen atherosclerose. Het dichtslibben van die aderen ontwikkelt zich bij vrouwen anders dan bij mannen. Bij vrouwen zijn de kransslagaders meestal over een grotere lengte vernauwd en hebben ook de kleine uitlopers vernauwingen. Bij mannen zit vaker een steeds groter wordende ophoping (plaque) in een grotere tak van de kransslagaders.

Cholesteroldeeltjes

Op bepaalde plaatsen in de slagader, vaak waar de gladde binnenwand beschadigd is, gaan bloedcellen en vetachtige stoffen (waaronder cholesteroldeeltjes) in en op de vaatwand vastzitten. De aanslag die daardoor ontstaat, noemen we plaque.

Bloedstolsels

Op die plaque ontstaan bloedstolsels die uit bloedplaatjes bestaan. Hierdoor wordt steeds meer plaats ingenomen en vernauwt de slagader. Er kan niet alleen minder bloed doorheen, maar ook bestaat het risico  dat zo’n stolsel losschiet, ergens in een bloedvat blijft steken en de bloedtoevoer afsluit. Dan spreken we van een infarct.

Cholesterol

Zoals gezegd neemt het risico op hart- en vaataandoeningen bij vrouwen na de overgang flink toe. Vaak krijgen vrouwen dan last van een hoge bloeddruk of een te hoog cholesterolgehalte in het bloed. Cholesterol is een vetachtige stof die het lichaam nodig heeft als bouw voor lichaamscellen en hormonen. Zonder cholesterol kan het lichaam dus niet functioneren. Maar een teveel ervan is schadelijk.

Het meeste cholesterol maakt het lichaam zelf in de lever. Een klein gedeelte wordt opgenomen uit de voeding. Normaal gesproken maakt het lichaam precies genoeg cholesterol om goed te kunnen functioneren.

Niet oplosbaar

Zoals olie en vet niet oplossen in water, zo lossen vetten en cholesterol niet op in het bloed.  Cholesterolbolletjes worden daarom omgeven door een laagje eiwit en op die manier door het bloed vervoerd. De belangrijkste eiwit-cholesteroldeeltjes zijn LDL en HDL.

LDL

Het LDL vervoert het cholesterol naar de verschillende delen van het lichaam. Onderweg kan het zich gemakkelijk in de wanden van de slagaders nestelen en daar vernauwingen veroorzaken. Dat is de reden dat LDL-cholesterol ook wel slecht cholesterol wordt genoemd.

HDL

Het HDL, het goede cholesterol, voert het teveel aan cholesterol juist af naar de lever. Deze zorgt er vervolgens voor dat het cholesterol in de darmen komt en via de ontlasting het lichaam verlaat.

Triglyceriden

Triglyceriden zijn vetten die naast het cholesterol in het bloed voorkomen. Hoe lager het gehalte, hoe beter. Triglyceriden komen ook voor in de voeding, bijvoorbeeld in vette vleessoorten, volle melkproducten en kaas. Als er veelverzadigd vet in de voeding voorkomt, maakt het lichaam meer cholesterol aan. Hierdoor stijgt het cholesterolgehalte in het bloed.

Een hoog cholesterol voorkomen

Het cholesterolgehalte wordt bepaald door erfelijke factoren en door de leefstijl. Wanneer je met erfelijk hoog cholesterol te maken hebt, is het verstandig jouw cholesterolgehalte door de huisarts in de gaten te laten houden; zeker na de overgang.

Zelf doen

Maatregelen die je zelf kunt nemen om het cholesterolgehalte te verlagen zijn:

Eet voeding die weinig verzadigd vet bevat (magere en halfvolle melkproducten, mager vlees).

Eet zo veel mogelijk producten met onverzadigd vet (vette vis, noten, dieethalvarine, vloeibare bak- en braadproducten). Dit verlaagt het cholesterolgehalte in het bloed.

Stop met roken.

Voorkom overgewicht.

Beweeg voldoende.

Inhoudelijk ligt het accent te veel op het cholesterol. Ik zou er aan willen toevoegen dat bij gelijke risicofactoren een hoog cholesterol bij een man 2 x zo vaak slachtoffers maakt. Dus met 60 jaar en een cholesterol van 8 riskeren 2 van de 10 mannen een dodelijk infarct en bij vouwen is dat er 1. Rook je of heb je hoge bloeddruk dan verdubbelt of verviervoudigt het risico. Dus een man van 60 die rookt en hoge bloeddruk heeft maakt meer dan 60 % kans op een infarct.

Gebruik de risicometer van de NHG om je eigen risico te berekenen. Nog beter: informeer bij een arts hoe groot het risico is en wat je hieraan kunt doen.