| 10 januari 2022

Iedereen die weleens een lange schaatstocht of winterwandeling heeft gemaakt, kent het gevoel. Je vingers zijn gevoelloos en blauw geworden en je voeten voelen aan als ijsklompen. Oostindjer: “In een koude omgeving doet het lichaam er alles aan om de kern waar de vitale organen zich bevinden, warm te houden. De oppervlakkige bloedvaten laten minder bloed door naar de huid. Zodra je van de kou in de warmte komt, verwijden de bloedvaten zich weer.” Koude handen en voeten zijn dus een normale reactie van het lichaam op kou. Niets om je zorgen over te maken. Maar soms is het een symptoom van een aandoening.

1. Perniosis, oftewel winterhanden en -tenen

Bij sommige mensen zijn de klachten heftiger dan bij andere. In dat geval kan er iets anders aan de hand zijn. Je hebt last van perniosis bijvoorbeeld; in de volksmond beter bekend als winterhanden en -tenen. “Bij perniosis blijven de diepgelegen bloedvaatjes in de huid te lang gesloten. De haarvaten proberen de bloeddoorstroom over te nemen door maximaal open te gaan staan. Hierdoor ontstaan kleine wondjes, vooral aan de vingers, handen, tenen, voeten, hielen en onderbenen. De aangedane plekken kunnen gaan tintelen, gloeien en pijn doen. De precieze oorzaak van perniosis is onbekend. Er is ook geen medische behandeling voor. Wel weten we dat sommige mensen er van nature meer aanleg voor hebben. Houd jezelf goed warm door extra kledingstukken aan te trekken. Soms worden wisselbaden aangeraden, maar dat heeft vaak niet veel effect.”

2. Vaatlijden

Slechte doorbloeding kan ook een oorzaak zijn van koude ­handen en voeten. “Als de aderen vernauwd zijn of niet goed ­functioneren komt er minder bloed bij de ­handen en voeten. Dit noemen we vaatlijden. Er zijn allerlei typen. Perifeer arterieel vaatlijden zie ik geregeld in de spreekkamer. Dit is een vernauwing of afsluiting in de slagader, veroorzaakt door aderverkalking. Hierdoor stroomt er minder bloed naar de benen en ontstaat er een gebrek aan zuurstof in de benen of voeten. Mensen met deze aandoening hebben vooral last van kramp in de kuiten tijdens het lopen. Soms voelen de voeten koud en pijnlijk aan. Ga vooral naar de huisarts als je dit merkt. De klachten zijn vaak goed te behandelen. In de meeste gevallen zal de huisarts je doorverwijzen naar een gespecialiseerde fysiotherapeut voor looptherapie. Vaak zien we dat dit de klachten verlicht.”

3. Suikerziekte

Ook diabetes kan zorgen voor een verminderde bloedsomloop en je koude handen en voeten bezorgen. Oostindjer: “Teveel suiker is schadelijk voor de zenuwuiteinden. Bij diabetes worden de zenuwen in je voeten aangetast. Door de verminderde werking van de zenuwen heb je een ander gevoel in de voeten. Mensen met deze klachten zeggen vaak dat hun voeten heel koud zijn. Maar als ik de voeten voel met mijn handen, dan zijn ze gewoon warm. Het is de beleving die is veranderd; er is minder gevoel in de voeten. Heb je diabetes, dan is het belangrijk om het goed te behandelen. Op termijn kan diabetes de kans op hartfalen vergroten en vaatvernauwing veroorzaken. Beide ziektes veroorzaken op hun beurt overigens weer koude handen en voeten.”

4. De schildklier werkt te langzaam

“De schildklier regelt het niveau waarop het lichaam functioneert. Werkt de klier te snel, dan krijg je onder meer hartkloppingen en heb je het warm. Bij een te trage schildklierwerking, hypothyroïdie ­genaamd, gebeurt het tegenovergestelde. De thermostaat van het lichaam staat te laag afgesteld. Meestal hebben mensen niet alleen koude handen en voeten, maar een heel scala aan klachten. Schildklierproblemen komen vaak voor, vooral bij vrouwen boven de 60. Als de huisarts een schildklierprobleem vermoedt, is de eerste stap bloedonderzoek om de schildklierwaardes te controleren. Met medicatie wordt de balans ­indien nodig hersteld. Als de medi­cijnen goed zijn ingesteld, zal het kouwelijke gevoel weer verdwijnen.”

5. De ziekte van Raynaud

Een klein deel van de mensen met koude handen en voeten lijdt aan de ziekte van Raynaud. “Dit is een hematologische aandoening waarbij de vingers, voeten of andere delen van het lichaam koud of gevoelloos aanvoelen. De sensatie kan ook optreden in andere delen van het lichaam. Soms veranderen de vingers van kleur; ze worden wit, rood of blauw. Als de normale circulatie weer op gang komt, gaat dat gepaard met tintelingen en soms ook met zwellingen. Wat de precieze oorzaak van de ziekte van Raynaud is, is nog niet duidelijk. Wel staat vast dat koud weer de symptomen verergert, maar er is ook een relatie met stress en heftige emoties. Het belangrijkste advies is om niet te roken en handen en voeten goed warm te houden. Ook kan het helpen om erachter te komen wat de klachten uitlokt, zodat je daar rekening mee kunt houden.”

6. Bloedarmoede

“Bij bloedarmoede heeft het lichaam een tekort aan rode bloedlichaampjes. Hierdoor wordt er te weinig zuurstof aangevoerd naar de weefsels van het lichaam. Soms komt bloedarmoede door een erfelijke aandoening of ernstige ziekte, maar in veel gevallen is ijzergebrek de boosdoener. Bij bloedarmoede hebben mensen vaak allerlei klachten zoals vermoeidheid, duizeligheid en spierzwakte. Ook hebben ze het vaak erg koud.” Als de bloedarmoede wordt veroorzaakt door te weinig ijzer in het lichaam, dan is een ijzerrijk dieet met veel groene bladgroente verstandig. “Ook een tekort aan vitamine B12 kan bloedarmoede veroorzaken en net als ijzertekort voor koude handen en voeten zorgen”, aldus Oostindjer. Omdat ons lichaam zelf geen vitamine B12 aanmaakt is het belangrijk om voldoende B12 uit je voeding op te nemen. Je vindt het vooral in dierlijke producten, zoals vlees en zuivel.

7. Roken

We weten het natuurlijk al lang; roken is slecht voor onze gezondheid. Het is niet alleen een aanslag op je longen; het veroorzaakt ook vaatvernauwing. Oostindjer: “Veel rokers hebben door een slechte bloedsomloop last van koude handen en voeten. Op lange termijn kan roken ook leiden tot hartschade, waardoor het hart minder goed bloed kan rondpompen. En ook dat heeft weer koude handen en voeten tot gevolg. Al met al redenen te over om te stoppen.”

Tips

Heb je vaak last van koude vingers? Zorg dan dat je handschoenen niet te strak zitten. Dit kan de bloedcirculatie belemmeren.

Een warme kruik in bed? Leg hem op uw onderrug. Dit verbetert de bloedsomloop en helpt zo tegen koude ­handen en voeten.

Zit niet langer dan een half uur stil. Maak een klein ommetje of doe een klusje in huis. Dit zorgt voor een goede bloedsomloop.

Wist je dat…

… koorts, stress en spijsverteringsproblemen voor koude handen en voeten kunnen zorgen?

… vrouwen kouwelijker zijn dan ­mannen? Volgens reumatoloog Julia Spierings van het UMC Utrecht ­hebben vrouwen het eerder koud dan mannen, omdat zij over het ­algemeen een hogere lichaamstemperatuur hebben dan mannen. Hierdoor ervaren vrouwen sneller kou.

… het lastiger wordt voor het ­lichaam om de temperatuur te ­regelen als je ouder wordt? Het ­vermogen van de aderen in de ­handen en voeten om samen te trekken bij kou vermindert met de jaren.

… cafeïne ervoor zorgt dat bloed­vaten vernauwen? Vervang koffie met cafeïne door decafé om koude handen en voeten tegen te gaan.